بررسی ترکیبات مواد موثره و اسانس گیاه پیرو ( juniperus communis ) در مراتع ییلاقی هزارجریب بهشهر

در نظر گرفتن ویژگی های محیطی محل رویش گیاه در طبیعت می تواند بر میزان و کیفیت مواد موثره و اسانس گیاهان تاثیر داشته باشد. گیاه پیرو با نام علمی juniperus communis گیاهی است همیشه سبز که بومی اروپا بوده و متعلق به تیره سرو است. این گیاه اسانس دار از مهمترین گیاهان رویشگاه های کوهستانی ایران به شمار می رود و تنها گونه از ارس بوده که در مناطق نیمکره شرقی و همچنین در نیمکره غربی پراکنش دارد. در این تحقیق به بررسی ترکیبات مواد موثره و اسانس سرشاخه و مخروط این گیاه در چهار رویشگاه مراتع ییلاقی هزارجریب بهشهر پرداخته شد. در هر رویشگاه در طول یک ترانسکت 100 متری به فواصل 30 متر از سه نقطه به طور تصادفی از پایه-های مورد نظر سرشاخه و مخروط گیاه جمع آوری شدند. سپس نمونه ها در هوای آزاد تحت سایه خشک گردیدند. اسانس گیاه به روش تقطیر با آب توسط دستگاه کلونجر جمع آوری و عصاره نیز با استفاده از روش استخراج با متانول جمع آوری شد. جهت شناسایی ترکیبات از دستگاه کروماتوگرافی گازی – طیف سنج جرمی (gc/ms) استفاده شد. جهت بررسی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک و ارتباط آنها با کمیت و کیفیت مواد موثره و اسانس نیز خاک مجاور گیاه تا عمق 30 سانتیمتری نمونه برداری شد. در مجموع 66 ترکیب در اسانس سرشاخه، 63 ترکیب در اسانس مخروط، 41 ترکیب در عصاره سرشاخه و 31 ترکیب نیز در عصاره مخروط شناسایی شد. برخی ترکیبات در مخروط و سرشاخه انحصاری بودند و میان برخی ترکیبات عصاره و اسانس سرشاخه و مخروط نیز اختلاف معنی داری مشاهده شد. همچنین نتایج نشان داد که رویشگاه اثر معنی داری را بر روی بازده وزنی اسانس سرشاخه و مخروط داشته است و با افزایش ارتفاع در چهار رویشگاه این پارامتر به صورت معنی داری افزایش یافت. از مجموع ترکیبات اسانس سرشاخه، فقط citronellol تحت تاثیر رویشگاه بوده است اما رویشگاه اثر معنی داری را برترکیبات ?-pinene، ?-terpinene، ?-terpinolene و ?-elemen موجود در اسانس مخروط داشته است. ترکیبات phthalate diethyl و ?-thujene در عصاره سرشاخه و ?-bisabolol در عصاره مخروط به طور معنی دار تحت تاثیر رویشگاه بودند. همچنین نتایج حاکی از وجود همبستگی معنی دار میان برخی عناصر خاک و ترکیبات اسانس و عصاره گیاه مورد مطالعه بوده است.